4 NGUYÊN TẮC LẤY HƠI TRONG BÀI HÁT – BÀI TẬP LẤY HƠI KHI HÁT
4 NGUYÊN TẮC LẤY HƠI TRONG BÀI HÁT – BÀI TẬP LẤY HƠI KHI HÁT
Về cơ bản thì nguyên tắc lấy hơi khi nói và khi hát giống nhau, ta chỉ ngắt sau một cụm từ, hoặc dừng lại sau một câu đầy đủ ý nghĩa. Đôi khi cũng có những trường hợp ngoại lệ, buộc ta phải ngắt cầu nhiều hơn là câu văn cho phép. Hoặc buộc ta phải hát luôn, không ngừng sau mỗi cụm từ, như trong câu nói có thể cho phép.
Trong những trường hợp đó, ta nên theo một số nguyên tắc sau
1. Bình thường, lấy hơi trước mỗi câu hát (lúc khởi tấu cũng như trong bài hát) hoặc chỗ bài hát ghi dấu lặng (xem Td 1 và 2 ở trên) :
có chỗ xem ra không cần lấy hơi, nhưng tác giả cố ý ghi dấu lặng để ca viên lấy ơi cho đồng đều, nhịp nhàng (xem đoạn “Bút tôi reo như …Td 5 dưới đây).
2. Câu hát dài cần ngắt để lấy hơi bổ sung, thì nên ngắt nơi nào có đủ nghĩa (xem Td 4 ngắt sau “Chúa cho con trời mới đất mới” tương đối đủ nghĩa).
3. Không lấy hơi vụn vặt, cứ 2, 3 chữ đã ngưng để lấy hơi (xem Td 4 : không nên lấy hơi như sau “Chúa cho con / trời mới / đất mới … con / sẽ ca ngợi …).
4. Không lấy hơi ở giữa các từ kép như Thiên Chúa, yêu thương …
Những điểm cần lưu ý khi lấy hơi khi hát
- Theo nhịp độ:
Nếu hát loại bài với nhịp độ thong thả, thì lấy hơi vào cũng thong thả (xem “Khúc Nhạc
Cảm Tạ”). Gặp loại bài sôi nổi, thì lấy hơi cũng phải nhanh nhẹn, nhịp nhàng đáp ứng yêu
cầu tốc độ của bài hát (A-ve Ma-ri-a 2 đoạn C).
Thí dụ 5:
Theo sắc thái :
Gặp đoạn nhạc sắp hát rời, thì lấy hơi chuẩn bị cũng phải lấy hơi rời, nghĩa là lấy hơi
nhanh rồi nén hơi chờ đợi cho đến khi hát các âm thanh rời.
Thí dụ 6:
Một số ví dụ:
- Tập lấy hơi theo các thí dụ trên, đặc biệt lấy hơi trộm (thí dụ 3); lấy hơi rời (thí dụ 6); cướp hơi (thí dụ 4, 5 và Ha-lê-lui-a cuối của bài “Lạy Nữ Vương Thiên Đàng” – Lm Ngô Duy Linh).
2. Tập các mẫu thanh nhạc :
Mẫu 8 :
* Yêu cầu 1, 2, 3 : như các mẫu trước + đọc chéo các nguyên âm ô – a – ô, a – ô – a
* Yêu cầu 4 : liền tiếng, vươn lên từ từ cho đến dấu Mi – Sol thì nhẹ lại. Tập quãng ba :
chú ý hát chuẩn xác cao độ nhóm 4 dấu “Mi – Sol – Fa – Re”.
Mẫu 9 :
* Yêu cầu :
1. Lấy hơi theo khẩu hình “i” – Nén hơi.
2. Móc nối M với i – ê – a cho mềm mại, phóng âm thanh ra phía trước.
3. Gắng sao cho âm sắc của nguyên âm ê và a cũng gần giống như âm i.
4. Hát liền tiếng, vươn tiếng dần 2 phách đầu, đến dấu Sol đặt nhẹ rồi cho sống lại bằng
cách vươn tiếng + lấy hơi trộm và bắt vào chữ Ma cường độ ngang với phách 2 của dấu Sol,
rồi hát nhẹ dần lại ở các phách còn lại cho đến hết câu. Chú ý chuẩn xác cao độ, không nặng
nề, dựa nhẹ lên các dấu đầu phách, không để các dấu ở nửa phách sau lộ ra quá rõ ràng. Nhớ
giữ nguyên khẩu hình chữ a cho đến hết câu, lồng ngực căng, bụng hơi ép dần khi gần hết
câu, nếu không nét nhạc đi xuống thường có khuynh hướng buông lỏng, sẽ làm xuống cung.
Mẫu 10 :
* Yêu cầu :
1. Lấy hơi theo khẩu hình “i” – Nén hơi
2. Móc nối M với i – ê – a cho mềm mại, phóng âm thanh ra phía trước.
3. Mượn vị trí của Mi để đọc các chữ Ma, Mô, Mê, tạo cho các chữ sau có âm sắc sáng
như i, càng lên cao, phải buông lỏng hàm dưới, nâng hàm ếch mềm, đầu như muốn nhìn từ
trên cao xuống để dằn thanh quản thấp xuống, môi trên hơi nâng lên, mũi như muốn phồng
lên để tăng độ vang cho âm thanh. Khi hát xuống thấp, môi trên hơi úp xuống che răng trên.
4. Liền tiếng + lấy hơi trộng : ngân dài dấu Fa gần đủ 2 phách như mình không định lấy
hơi, sau đó vừa đổi khẩu hình sang chữ Mô vừa “nuốt” trộm hơi vào.
Mẫu 11 :
* Yêu cầu 1,2,3 : như mẫu 10 trên đây.
* Yêu cầu 4 : Môi càng hát nhanh càng mềm mại, không “nhai” tiếng. Càng lên cao, càng
hát nhanh, phải tạo cảm giác điểm tựa âm thanh từ vùng xương chậu để phóng luồng hơi
luôn luôn hướng lên phía sống mũi. Chỉ hát một hơi, không để mất vị trí dội âm trước mặt,
giống như ta cầm vòi xịt nước lên cao, hướng về một điểm trước mặt, giữa môi trên và
trán, nơi mà ta cảm thấy âm thanh vang rõ và đẹp nhất. Lúc đầu mỗi người gắng hướng làn
hơi tìm xem “điểm” nào cho ta âm thanh vang đẹp nhất. Khi tìm được vị trí rồi, không cần
phải tốn nhiều hơi, mà nghe âm thanh vẫn vang rõ. Vai trò của hàm ếch mềm và mỗi trên rất quan trọng để hướng dẫn làn hơi đi vào đúng vị trí. (Cũng có thể làm quen với dội âm trước mặt, bằng cách thực tập đọc sách phóng âm thanh ra trước, không cần đẩy hơi mạnh mà âm thanh vẫn vang vọng tới cuối phòng).